Door Luc Nijs, Turhout

Er zijn zo de grote vragen in het leven. Op die lijst staat voor veel mensen ongetwijfeld de vraag naar het menselijk lijden, in het bijzonder voor mensen die ‘persoonlijk’ met dat lijden geconfronteerd worden. Dat overkwam ook universitair hoofddocent wiskunde Arnoud den Boer, die over zijn zoektocht naar het beter begrijpen van het menselijk lijden een boek schreef. Zijn zoektocht begint met een analyse van de zeer uitgebreide (godsdienstfilosofische) literatuur die er over lijden bestaat. Heel wat van die geschriften proberen het lijden te passen binnen het morele menselijk schema van schuld en verantwoordelijkheid. Want iets is pas een probleem als je het een probleem noemt. En lijden is een probleem. Althans, zo lijkt de eerste conclusie tegen een christelijke achtergrond met een schepper die het goed voorheeft met zijn mensenkinderen. Hoe kan die zijn mensenkinderen zo blootstellen aan al dat lijden? Dat is niet moreel aanvaardbaar en creëert een enorme afstand tussen ons en de schepper. Dat straatje loopt dus dood.

 

En dus draait den Boer de premisse om, ook omdat hij zocht naar antwoorden die ook buiten de christelijke traditie konden gelden: de schepper heeft zichzelf in de realiteit volledig blootgesteld aan de risico’s van het lijden (die hij misschien zelf vooraf niet helemaal overzag). Ons menselijk lijden is daarbij ingebed in zijn blootstelling aan de risico’s van zijn eigen schepping.

Dat vraagt een flinke perspectiefwissel: kan er een perspectief zijn op lijden dat dat van de mens overstijgt en waarbij lijden een menselijk verantwoordbare rol speelt? En zo ja, wat heb je eraan? En hoe verandert dat je houding tot het mysterie en de schepper? Of is het eerder een uitlaatklep voor het (menselijk) onuitlegbare?

Richting het einde van het boek keert den Boer terug naar zijn christelijke paradigma wanneer hij betoogt dat ‘niets aan ons lijden is Christus vreemd’. Meer nog, ‘Christus heeft alle menselijke ervaring tot zich genomen (in zijn lijden) aan het kruis’.

 

Het boek is een interessant stukje literatuur vergeleken met al het reeds bestaande op dit punt al was het maar omwille van zijn persoonlijke uitgangspunt. Maar het is een boek dat niet zonder risico’s is voor de lezer, want je geloofsovertuiging zou er best weleens dooreengeschud van kunnen raken.Voor bijbelse dogmatische of tekstuele rigiditeit is geen plek meer. Meer nog, je zou kunnen eindigen met de overtuiging dat er iets is aan deze wereld dat uiteindelijk alleen maar als absurd kan worden weggezet. Want je hebt als mens ten slotte ook de plicht om ‘menselijk’ naar de dingen te kijken. En dus kan de wereld, de natuur en de werkelijkheid door sommige mensen als behoorlijk absurd, onrechtvaardig en onredelijk worden geëvalueerd. We zijn hier uiteindelijk niet om dingen goed te praten die dat fundamenteel niet zijn. Want doe je dat wel, dan loop je het risico om als de vrienden van Job flink terecht gewezen te worden. Een aanrader dus, dit boek!

 

Arnoud den Boer, (2024) Theodyssee, Een nieuwe kijk op het lijden, Kokboekencentrum, Utrecht,  159 pp.

 

Dr. Luc Nijs is voorzitter van de kerkenraad van de protestantse kerk Turnhout en gastpredikant binnen het netwerk der protestantse kerken van België (VPKB).